Układ SI
Układem SI nazywamy Międzynarodowy Układ Jednostek Miar (franc. Système International d'Units). Stworzono go w oparciu o metryczny system miar, zaś jednostki w nim występujące podzielono na podstawowe i pochodne.
Układ SI zatwierdzono na XI Generalnej Konferencji Miar w 1960 roku. W Polsce obowiązuje on od 1966 roku. Obecnie układ SI przyjęły wszystkie kraje świata z wyjątkiem Liberii, Birmy oraz Stanów Zjednoczonych.
Historia
Układ SI opiera się na starym układzie MKS, do którego należały: metr, kilogram i sekunda. W 1954 roku do tych podstawowych jednostek zostały dołączone także: amper, kelwin i kandela. Rok 1960 był momentem zatwierdzenia Międzynarodowego Układu Jednostek Miar na XI Generalnej Konferencji Miar. 11 lat później po obradach XIV Generalnej Konferencji Miar włączono również mol do podstawowych jednostek miar. W październiku 1995 roku do klasy jednostek pochodnych zostały włączone: radian i steradian, występujące dotychczas jako jednostki uzupełniające.
Układ SI zawiera następujące jednostki miar:
1. Podstawowe (jednostki wielkości podstawowych, które zostały przyjęte za niezależne w danym układzie wielkości)
- metr (m), czyli podstawowa jednostka długości,
- sekunda (s) – podstawowa jednostka czasu,
- kilogram (kg; oryginalnie graw - G) – podstawowa jednostka masy,
- kelwin (K), czyli podstawowa jednostka temperatury,
- amper (A) – podstawowa jednostka natężenia prądu elektrycznego,
- mol (mol) – podstawowa jednostka liczności materii,
- kandela (cd), czyli podstawowa jednostka światłości, natężenia światła.
2. Pochodne (wszystkie pozostałe jednostki wielkości fizycznych, posiadające własną nazwę, np. wat (W) lub nie, wyrażane za pomocą jednostek podstawowych, np. prędkość – m/s)
- radian (rad) – jednostka miary kąta płaskiego,
- steradian (sr) - jednostka miary kąta bryłowego.
Jednostkami miary, które nazywa się pozaukładowymi, nie należą do danego układu, jak np. jednostka temperatury w stosunku do układu MKS. Natomiast jednostki miary legalne są jednostkami, których stosowanie jest nakazane bądź dozwolone przepisem prawnym.
W Polsce istnieją 3 grupy legalnych jednostek miary, które określa rozporządzenie Rady Ministrów z 17 X 1975. Do określania, odtwarzania i zachowania jednostek miar służą wzorce, czyli tzw. etalony.
Międzynarodowy nadzór nad całością związaną z mierzeniem sprawuje Międzynarodowe Biuro Miar i Wag znajdujące się w Sevres. To ono sprawdza m.in. jak dokładnie zegary cezowe w różnych krajach świata odmierzają sekundy. W Polsce czuwaniem nad jakością krajowych wzorców różnych wartości fizycznych i nieustannym pomiarem czasu zajmuje się Główny Urząd Miar.